10 sự kiện nổi bật năm 2025

Chính sách thuế “chấn động toàn cầu của ông Trump

Trong bài phát biểu nhậm chức vào tháng 1/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố: “Thay vì đánh thuế người dân để làm giàu cho các quốc gia khác, chúng tôi sẽ áp thuế và đánh thuế các nước để làm giàu cho người dân Mỹ”. Chính phủ của ông Trump sau đó đã khởi xướng một chính sách thương mại tập trung vào việc sử dụng thuế với mục tiêu bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước và nhắm vào các hành vi thương mại bị coi là không công bằng. 

Vào ngày 2/4, ông Trump đã công bố các mức thuế đối ứng của Mỹ đối với hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia khác trên thế giới. Trong đó, mức thuế cơ bản 10% sẽ được áp dụng cho tất cả các nước, nhưng một số quốc gia sẽ phải chịu mức thuế cao hơn. Lãnh đạo Nhà Trắng lập luận rằng chính sách trên sẽ làm tăng nguồn thu thuế của chính phủ Mỹ, khuyến khích người tiêu dùng mua nhiều hàng hóa sản xuất trong nước, tạo thêm việc làm và thúc đẩy đầu tư vào Mỹ. 

Xung đột Nga – Ukraine leo thang

Cuộc xung đột Nga – Ukraine đã kéo dài gần 4 năm và vẫn chưa có dấu hiệu sớm kết thúc. Quân Nga vẫn tiếp tục oanh tạc các thành phố của Ukraine, trong khi các lực lượng Kiev duy trì tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) và vũ khí tầm xa vào các cơ sở hạ tầng dầu mỏ cũng như những mục tiêu quân sự nằm sâu trong lãnh thổ Nga. Các thống kê độc lập ước tính xung đột đã khiến hàng trăm nghìn người thương vong, gần 10 triệu người phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn. Ukraine đã phải hứng chịu tổn thất nặng nề về vật chất, nhiều khu định cư, làng mạc bị san phẳng hoặc chỉ còn là đống đổ nát, trong khi một số nơi ở Nga cũng bị tàn phá. 

Nhiều cuộc đàm phán đã được tổ chức, từ thương thuyết ở Ảrập Xêút đến các cuộc gặp ở Nhà Trắng và thậm chí cả một hội nghị thượng đỉnh ở Anchorage, Alaska giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin… Tuy nhiên, bất chấp tất cả những hoạt động ngoại giao, nhiều cuộc gặp và vô số tuyên bố, xung đột vẫn tiếp diễn.

Israel và các cuộc xung đột ở Trung Đông

Cuộc đột kích xuyên biên giới của các tay súng thuộc Phong trào Hồi giáo Hamas hồi tháng 10/2023 đã làm rung chuyển Israel tới tận gốc rễ. Đáp trả, Israel đã mở chiến dịch tấn công quân sự vào Dải Gaza, thường xuyên vượt ra ngoài biên giới, làm thay đổi cục diện chính trị ở Trung Đông. 

Trong năm vừa qua, giao tranh không chỉ giới hạn trong khuôn khổ Dải Gaza mà đã bùng phát thành xung đột công khai trên 7 mặt trận. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã liệt kê 7 “kẻ thù” mà nước này phải đối mặt là Iran, Hamas ở Gaza, nhóm vũ trang Hồi giáo Hezbollah ở Lebanon, lực lượng nổi dậy Houthi ở Yemen, các chiến binh người Shi’ite ở Iran, các nhóm chiến binh ở Syria và lực lượng Palestine ở Bờ Tây. Chính quyền Tel Aviv lập luận rằng, tất cả các cuộc xung đột đều cần thiết vì Israel đang đối mặt với một cuộc chiến sinh tồn, trong đó họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc phải chiến thắng. 

Sáng 13/6, Israel đã mở một cuộc tấn công phủ đầu nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Iran đã tấn công đáp trả bằng hàng trăm tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái (UAV) cảm tử. Cuộc xung đột giữa Israel – Iran kéo dài 12 ngày và sau đó, hai bên đã ngừng bắn dưới áp lực của Mỹ. Cuộc xung đột này được coi là đỉnh điểm của một cuộc chiến ủy nhiệm kéo dài nhiều thập niên, trong đó Iran bị tố cáo đã hỗ trợ tài chính và vũ khí cho các nhóm ủy nhiệm như Hamas và Hezbollah để tấn công Israel. 

Xung đột biên giới giữa Thái Lan và Căm Bốt

Xung đột biên giới Thái Lan – Campuchia năm 2025 bắt đầu từ những căng thẳng kéo dài nhiều thập kỷ liên quan tới tranh chấp lãnh thổ, nhất là quanh các khu đền cổ như Ta Muen Thom, Preah Vihear và Ta Krabey dọc biên giới giữa hai nước. Giao tranh bùng phát mạnh mẽ vào tháng 7 khi một vụ nổ mìn làm một binh sĩ Thái Lan bị thương, dẫn tới các cuộc đụng độ trực tiếp, pháo kích và không kích trên diện rộng từ ngày 24 – 28/7, khiến cả hai bên đều hứng chịu thương vong và hàng trăm nghìn người phải sơ tán. 

Cuộc xung đột sau đó tạm lắng khi hai bên chiều 28/7 thông báo đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn “ngay lập tức và vô điều kiện” từ 0h ngày 29/7 sau hòa đàm ở Malaysia. Tuy nhiên, giao tranh giữa hai nước tái bùng phát từ ngày 7/12, khiến ít nhất 101 người thiệt mạng. Hơn 700.000 dân thường ở các tỉnh biên giới của cả hai nước đã buộc phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn, cơ sở hạ tầng bị ảnh hưởng nặng nề và nhiều cửa khẩu thương mại bị đóng.

Sau 3 ngày nhóm họp của Ủy ban Biên giới chung Thái Lan – Campuchia (GBC), Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Natthaphon Narkphanit và người đồng cấp Campuchia Tea Seiha hôm 27/12 đã ký kết thỏa thuận ngừng bắn, bắt đầu có hiệu lực từ 12h trưa cùng ngày.

Căng thẳng Mỹ – Venezuela

Bắt đầu từ tháng 9, Lầu Năm Góc đã triển khai một lực lượng quân sự đáng kể ở vùng biển ngoài khơi Venezuela, bao gồm tàu chiến, máy bay chiến đấu và hàng nghìn binh sĩ. Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định đây là một phần của chiến dịch chống ma túy, đồng thời cáo buộc chính quyền của Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro có mối liên hệ với các băng đảng ma túy.

Từ tháng 9 đến tháng 10, hải quân Mỹ đã liên tục tập kích các tàu nghi chở ma túy ở vùng biển Caribe. Tính đến đầu tháng 12, các cuộc tấn công của Mỹ đã phá hủy 23 con tàu, khiến 87 người thiệt mạng. Đến ngày 10/12, chính quyền Tổng thống Trump đã bắt giữ một tàu chở dầu ở ngoài khơi Venezuela, đánh dấu sự theo thang mới nhất trong căng thẳng giữa hai bên. Ông Maduro chỉ trích các hoạt động của Mỹ “không phải chống buôn bán ma túy, mà muốn nhắm tới dầu và khí đốt của Venezuela”.

Hàn Quốc ‘dậy sóng’ vì tổng thống bị phế truất, bắt giam

Vào ngày 3/12/2024, khi còn đương chức, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol bất ngờ ban bố lệnh thiết quân luật khẩn cấp, viện dẫn lý do cần “bảo vệ trật tự hiến pháp”. Tuy nhiên, lệnh này bị dỡ bỏ chỉ sau 6 giờ đồng hồ dưới sức ép từ quốc hội và dư luận.

Sau đó một ngày, Quốc hội Hàn Quốc đã đình chỉ chức vụ tổng thống của ông Yoon. Tới ngày 15/1/2025, ông Yoon bị Văn phòng Điều tra tham nhũng quan chức cấp cao (CIO) bắt giam để phục vụ điều tra, nhưng đã được tại ngoại vào tháng 3. Tới ngày 4/4, Tòa án Hiến pháp Hàn Quốc đã ra phán quyết phế truất, biến ông Yoon trở thành tổng thống đắc cử thứ 2 của nước này bị phế truất khi đang tại nhiệm, sau bà Park Geun-hye.

Nhật có nữ thủ tướng đầu tiên

Vào ngày 21/10, Chủ tịch đảng Dân chủ Tự do (LDP) Sanae Takaichi đã chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu tại quốc hội để trở thành thủ tướng mới của Nhật Bản.

Bà Takaichi là nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản, phá vỡ một rào cản vô hình ở chính trường do nam giới thống trị. Tại Nhật Bản, phụ nữ chỉ chiếm 16% số ghế tại Hạ viện và quốc gia châu Á này thường xuyên bị xếp hạng thấp về bình đẳng giới.

Bà Takaichi, 64 tuổi sinh ra và lớn lên ở tỉnh Nara và gia nhập chính trường vào năm 1993. Nữ Thủ tướng được biết đến là học trò thân tín của cố Thủ tướng Shinzo Abe. Bà Takaichi nhiều lần khẳng định sẽ tiếp tục con đường chính trị mà ông Abe để lại sau khi qua đời vào năm 2022. Ngoài ra, bà cũng tự nhận thần tượng của mình là cựu Thủ tướng Anh Margaret Thatcher.

Trong hơn 3 thập kỷ hoạt động chính trị, bà Takaichi từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng, bao gồm Bộ trưởng phụ trách an ninh kinh tế và Bộ trưởng Nội vụ.

Giáo Hoàng Francis qua đời

Giáo hoàng Francis, giáo hoàng thứ 266 của Giáo hội Công giáo La Mã và cũng là giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ Latinh, đã qua đời vào ngày 21/4, hưởng thọ 88 tuổi. Thông cáo chính thức của Vatican cho biết, nguyên nhân dẫn đến cái chết của Giáo hoàng Francis là đột quỵ não dẫn tới hôn mê và suy tim không thể hồi phục sau thời gian dài sức khỏe suy yếu vì các bệnh nền như viêm phổi kép, tiểu đường và cao huyết áp. Trước đó, Giáo hoàng đã trải qua 38 ngày điều trị bệnh hô hấp tại bệnh viện trước khi xuất viện. 

Sau tang lễ kéo dài 9 ngày, Vatican bắt đầu tổ chức Mật nghị Hồng y vào ngày 7/5 để bầu chọn người kế nhiệm cố Giáo hoàng Francis. Cuối cùng, sau 4 vòng bỏ phiếu, Hồng y Robert Francis Prevost đến từ Mỹ đã được bầu làm Giáo hoàng Leo XIV vào ngày 8/5, tiếp nối sứ mệnh lãnh đạo Giáo hội và truyền cảm hứng hòa bình cũng như đối thoại mà Giáo hoàng Francis đã theo đuổi suốt hơn một thập kỷ.

Vụ rơi máy bay chở khách thảm khốc ở Ấn Độ

Vào ngày 12/6/2025, chiếc máy bay dân dụng Boeing 787-8 Dreamliner mang số hiệu AI171 của hãng hàng không Air India, chở theo 242 người (gồm 230 hành khách và 12 thành viên phi hành đoàn) đã bị rơi chỉ vài phút sau khi cất cánh từ sân bay Ahmedabad, miền tây Ấn Độ. 

Hiện trường tai nạn là khu vực đông dân cư nên cư dân địa phương cũng bị ảnh hưởng, với nhiều tòa nhà bị hư hỏng và số thương vong trên mặt đất tăng thêm đáng kể. Các cơ quan chức năng Ấn Độ xác nhận tổng số người thiệt mạng trong vụ tai nạn là 260 người, gồm 241 người trên máy bay và 19 người dưới mặt đất.

Theo hãng Air India, trong số 242 người có mặt trên máy bay vào thời điểm gặp nạn có 169 người Ấn Độ, 53 người Anh, 7 người Bồ Đào Nha và 1 người Canada. Hãng hàng không này cũng tiết lộ chiếc máy bay gặp nạn đã hoạt động được 12 năm. Ông Vishwash Kumar Ramesh, 40 tuổi là hành khách duy nhất trên máy bay còn sống sót sau thảm kịch.  

Theo báo cáo điều tra sơ bộ do Cục Điều tra tai nạn hàng không Ấn Độ (AAIB) công bố hôm 11/7, nguyên nhân ban đầu được xác định là tình trạng mất lực đẩy ở cả 2 động cơ của chiếc Boeing do các công tắc nhiên liệu chuyển về vị trí “cut off” (ngắt nhiên liệu) ngay sau khi cất cánh, dẫn tới tình trạng máy bay rơi nhanh.

Thiên tai cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người khắp thế giới

Năm 2025 được xem là một trong những năm thiên tai khốc liệt và dị thường nhất trong lịch sử hiện đại của thế giới, với hàng loạt thảm họa tự nhiên diễn ra dồn dập trên nhiều châu lục, gây thiệt hại nặng nề về người và vật chất cho các cộng đồng dân cư. Thực tế phản ánh xu hướng biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt và đặt ra thách thức lớn cho công tác ứng phó, giảm nhẹ thiên tai trên toàn cầu.

Mưa bão gây lũ quét và sạt lở đất vẫn là dạng thiên tai tàn phá dữ dội nhất năm. Chỉ trong một tháng trở lại đây, bão lũ đã cướp đi sinh mạng của hơn 1.700 người ở Indonesia, Sri Lanka và Thái Lan, khiến hàng trăm người mất tích và hàng triệu người buộc phải sơ tán đi lánh nạn.

Vào tháng 7, mưa lớn kỷ lục gây lũ quét ở bang Texas, Mỹ đã khiến ít nhất 137 người thiệt mạng. Trước đó, vào đầu tháng 1, thành phố Los Angeles thuộc bang California, Mỹ đã hứng chịu đợt cháy thảm khốc nhất lịch sử, khiến ít nhất 28 người tử vong, hơn 1000 công trình bị phá hủy và hơn 150.000 người phải sơ tán, tạo ra cuộc khủng hoảng bảo hiểm lớn nhất với thiệt hại kinh tế ước tính lên tới hàng trăm tỷ USD. 

Trong khi đó, châu Âu đã trải qua mùa hè khắc nghiệt với nhiều đợt sóng nhiệt kéo dài và nhiệt độ kỷ lục, lên tới 46 độ C được ghi nhận tại Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Các nhà khoa học ước tính hơn 24.000 người tại châu Âu đã tử vong do nắng nóng trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 8.

Các cơn địa chấn dữ dội cũng gây ra thảm kịch kinh hoàng khác. Trận động đất mạnh 7,7 độ Richter tại Myanmar cuối tháng 3 đã cướp đi sinh mạng của hơn 5.400 người. Afghanistan và Trung Quốc cũng ghi nhận các trận động đất lớn với hàng nghìn nạn nhân.

(theo vietnamnet.vn)

Năm 2025 chứng kiến nhiều phát hiện mới về trái đất

Hàng tỉ năm trước, trái đất chỉ là một hành tinh đá không hề có bóng dáng sự sống vì bị bao phủ bởi dung nham nóng chảy. Đến tận bây giờ, các nhà khoa học vẫn đang nỗ lực giải mã câu chuyện bằng cách nào địa cầu đã biến đổi để trở thành hành tinh xanh tràn ngập sự sống như ngày nay.

Sau đây là một số phát hiện khoa học mới và nổi bật trong năm 2025, góp phần định hình hiểu biết của con người về địa cầu, theo Đài CNN.

Đá cổ nhất hành tinh
Vào tháng 6, giới khoa học thông báo đã xác định được nơi chứa những mảnh còn sót lại cổ xưa nhất của lớp vỏ trái đất. Đó là một mỏm đá tên Nuvvuagittuq, có niên đại 4,16 tỉ năm tuổi ở vùng hẻo lánh phía bắc tỉnh Quebec (Canada).

Phát hiện trên mở ra cơ hội để nhân loại có thể nghiên cứu sâu hơn cấu trúc đá cũng như các hóa thạch nhằm làm sáng tỏ một giai đoạn lịch sử còn chưa được biết đến của địa cầu.

Mỏm đá Nuvvuagittuq là loại đá duy nhất được xác định thuộc về kỷ địa chất đầu tiên trong tứ đại địa chất của trái đất là kỷ Hadean.

Kỷ Hadean bắt đầu cách đây khoảng 4,6 tỉ năm, thời điểm địa cầu còn là thế giới nóng cháy, hỗn loạn, chẳng khác nào địa ngục. Giới khoa học cho rằng việc tìm được cấu trúc đá từ niên đại này có thể giúp khám phá những dấu vết của sự sống từ thời kỳ Hadean.

Lửa ma trơi và nguồn gốc của sự sống
Trong suốt nhiều thế kỷ, hiện tượng ánh sáng lập lòe rợn người thường xuất hiện trên các vùng đầm lầy, ao hồ hoặc bãi than bùn, và được gọi chung là “lửa ma trơi”. Hiện tượng này tạo nên vô số truyền thuyết dân gian, những câu chuyện ma quái.

Thế nhưng, nguồn gốc của lửa ma trơi từ lâu vẫn là một bí ẩn chưa lời giải. Một số giả thuyết được đưa ra nhằm giải thích bao gồm tĩnh điện, côn trùng phát sáng, chim chóc mang theo nấm phát quang, hoặc tia sét đốt cháy khí đầm lầy.

Theo các nhà nghiên cứu, giả thuyết cuối cùng cũng không quá xa sự thật. Báo cáo được công bố tháng 9 cho thấy lửa ma trơi trên thực tế là những tia sét cực nhỏ kích hoạt các bong bóng khí methane siêu nhỏ, tạo ra ánh sáng lập lòe.

Một báo cáo khác, công bố vào tháng 3, phát hiện vi sét có thể đã từng kích hoạt phản ứng hóa học tạo ra những khối xây dựng cơ bản của sự sống cách đây hơn 3 tỉ năm.

Cực Bắc từ đang “lang thang”
Không như cực Bắc địa lý, vốn là điểm cố định nơi tất cả các đường kinh tuyến trên trái đất hội tụ, vị trí của cực Bắc từ được xác định bởi từ trường của địa cầu, vốn luôn biến động.

Trong vài thập niên qua, cực Bắc từ đột nhiên di chuyển tăng tốc trước khi chậm lại từ năm 2015. Các nhà khoa học không thể giải thích nguyên nhân đằng sau hiện tượng này.

Năm 2025, giới khoa học đã cập nhật Mô hình Từ trường Thế giới, công cụ quan trọng giúp bảo đảm các hệ thống định vị toàn cầu luôn hoạt động chính xác, như hệ thống dùng cho máy bay và tàu biển.

Lần cập nhật này bao gồm việc xác định lại vị trí chính thức của cực Bắc từ và đưa ra các dự báo mới về hướng dịch chuyển của nó trong 5 năm tới.

Kể từ khi được phát hiện vào năm 1831, cực Bắc từ dần rời xa Canada và dịch chuyển về phía Nga với tốc độ thay đổi theo thời gian.

Năm 1990, chuyển động của cực Bắc từ tăng tốc, từ 15 km/năm tăng lên 55 km/năm, theo tiến sĩ Arnaud Chulliat của Đại học Colorado tại Boulder (Mỹ). Khoảng năm 2015, sự dịch chuyển này chậm lại còn 35 km/năm.

Dự kiến xu hướng dịch chuyển của cực Bắc từ về phía Nga sẽ tiếp tục chậm lại trong thời gian tới.

Hệ sinh thái động vật sâu nhất từng được biết đến
Trong chuyến lặn bằng tàu ngầm xuống một rãnh biển sâu nằm giữa Nga và bang Alaska (Mỹ), nhà địa hóa học Mengran Du phát hiện “những sinh vật kỳ diệu”, bao gồm nhiều loài nghêu và giun ống chưa từng được ghi nhận ở độ sâu đến thế.

Đội ngũ của bà Du đã tình cờ lạc vào hệ sinh thái sâu nhất của những sinh vật dựa vào hợp chất methane để tồn tại thay vì ánh sáng mặt trời. Những sinh vật này sống cách mặt biển từ 2.800 đến 9.500 m.

Các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng rằng các vi sinh vật trong hệ sinh thái này có năng lực chuyển hóa chất hữu cơ trong trầm tích thành CO2, rồi tiếp tục biến CO2 thành methane, một quá trình mà trước đây giới khoa học chưa từng biết có thể thực hiện được ở vi sinh vật.

Kế đến, vi khuẩn sống cộng sinh với loài nghêu và giun ống sử dụng khí methane cho quá trình tổng hợp hóa học.

Ở đáy sâu nhất trái đất có sinh vật gì?

Những thế giới bị chìm xuống
Các nhà khoa học đã phát hiện được những tàn tích của các siêu lục địa nằm sâu bên trong lớp manti của trái đất có niên đại lâu hơn vẫn tưởng.

Phát hiện được công bố hồi tháng 1 cho thấy lớp manti đá không được “trộn đều”, mà chứa nhiều cấu trúc ngầm, như các đĩa kiến tạo cổ, và từ đó dẫn dắt hoạt động của lớp manti cũng như trên vỏ trái đất theo những cách thức vẫn chưa giải mã thành công.

Đến tháng 8, các nhà khoa học tiếp tục công bố một dị thường địa chất khác trong lớp manti: một khối đá nóng nằm ở độ sâu khoảng 200 km bên dưới dãy núi Appalachian thuộc vùng New England (Mỹ). Khối đá này được hình thành cách đây khoảng 80 triệu năm, khi Greenland và Bắc Mỹ tách rời nhau.

Trung tâm bí ẩn của trái đất
Năm 2025 cũng chứng kiến khám phá mới đối với lõi trái đất, một quả cầu kim loại rắn với bán kính khoảng 1.221 km, được bao quanh bởi lớp lõi ngoài bằng kim loại lỏng.

Các nhà khoa học năm 2024 xác nhận lõi trong của trái đất đã đảo chiều xoay. Và đến tháng 2, nhóm này cũng công bố những thay đổi về hình dạng của lõi trong.

Vàng được cho là một trong những kim loại cấu thành lõi trái đất. Và theo một nghiên cứu được công bố tháng 5, ít nhất một lượng nhỏ vàng ròng đã rò rỉ khỏi lõi và trồi lên bề mặt địa cầu.

Điều này mở ra viễn cảnh đáng khích lệ: Nếu xu hướng này tiếp tục, sẽ có càng nhiều vàng di chuyển từ lõi lên vỏ trái đất trong tương lai.

(Nguồn : vietbf.com)