‘Bác Sĩ Zhivago’ một bi kịch tuyệt đẹp về tình yêu

Văn học Nga thế kỷ 20 luôn cuốn hút người đọc bởi những câu chuyện giàu ý nghĩa nhân văn và “Bác sĩ Zhivago” của Boris Pasternak là một tác phẩm như thế.

Cuốn sách tái hiện lại lịch sử nước Nga những năm đầu thế kỷ 20 cho đến sau đại chiến thứ hai. Thông qua hình ảnh nhân vật Yury Zhivago cùng Lara Guishar, tác phẩm đã khắc họa số phận bi thảm của những con người trong giai đoạn lịch sử đau thương này. Họ là nạn nhân của chiến tranh nhưng vượt lên trên tất cả khắc nghiệt của cuộc sống, là câu chuyện tình yêu của họ – một mối tình lãng mạn, đẹp đẽ nhưng đầy nước mắt và khổ đau.

Bác sĩ Zhivago được Pasternak viết xong vào năm 1956, nhưng do nội dung không thích hợp với đời sống văn học, chính trị Liên Xô lúc bấy giờ, nên cuốn sách đã bị Viện Văn học Moskva và Hội Nhà văn Liên Xô kịch liệt phản đối, các nhà xuất bản ở Liên Xô từ chối xuất bản, còn bản thân Pasternak bị Hội Nhà văn Liên Xô lên án, đả kích.

Dù không được xuất bản trong nước và bị lên án dữ dội, nhưng tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago vẫn tìm được đường đến với độc giả các nước phương Tây. Năm 1957, bản thảo truyện được in thành sách tiếng Nga tại Ý. Một năm sau có ấn bản tiếng Ý và tiếng Anh. Pasternak nhờ đó mà được đề nghị nhận giải Nobel văn chương năm 1958, nhưng chính quyền Xô viết bấy giờ ép ông phải từ chối nhận giải thưởng này. Mãi đến 1988, tác phẩm mới được cho in và xuất bản tại Nga sau 30 năm ra đời.

1. Nhà thơ kiêm nhà văn Boris L. Pasternak.

Boris Leonidovich Pasternak sinh trưởng trong một gia đình gốc Do Thái, chào đời vào ngày 10 tháng 2 năm 1890, là con trai của họa sĩ Leonid Pasternak, giáo sư của trường Mỹ Thuật Moscow, và bà Rosa Kaufmann, một nhạc sĩ dương cầm có tài.

Tài năng ban đầu của Boris thể hiện trong phạm vi Âm Nhạc. Boris đã đam mê các nhạc phẩm của Scriabine rồi vào tuổi 19, dồn thời giờ theo học bộ môn sáng tác nhạc trong 6 năm.

Năm 1913, đã tham gia vào nhóm thi sĩ thuộc trường phái “Tương Lai” (futurism) có tên là “Ly Tâm” (Centrifuge) Boris Pasternak đã cho ra đời tập thơ đầu tay có tên là “Người sinh đôi ở trong mây” (The Twin in the Clouds, 1914). Sau đó đã cho xuất bản các thi tập tiếp theo: “Vượt qua các trở ngại” (Over the Barriers, 1917), “Em tôi, cuộc đời” (My sister, Life, 1922), và “Sinh lần thứ hai” (Second Birth, 1932)

Trong thời kỳ Thế Chiến Thứ Nhất, Boris Pasternak đã làm việc trong một nhà máy hóa chất thuộc miền núi Urals, rồi sau cuộc Cách Mạng Cộng Sản 1917, ông phục vụ tại một thư viện của bộ Giáo Dục.

Từ năm 1945 đến 1955, Pasternak sáng tác cuốn tiểu thuyết quan trọng nhất của ông, Bác sĩ Zhivago, nhưng không được in ở Liên Xô, đến năm 1957 tác phẩm này được xuất bản ở Ý. Cuối năm 1958, cuốn sách được dịch ra 18 thứ tiếng.

Cũng trong năm này, Pasternak là người Nga thứ hai được trao giải Nobel Văn học vì những thành tựu ông đã đạt được trong nền thơ trữ tình hiện đại, cũng như vì công lao tiếp nối các truyền thống của nền tiểu thuyết sử thi Nga, mà nổi bật nhất là Bác sĩ Zhivago. Nhưng ông phải từ chối nhận Giải Thưởng Nobel vì áp lực của chính quyền.

Ông qua đời vì bệnh ung thư và bệnh tim vào ngày 30 tháng 5 năm 1960 tại Peredelkino, một nơi gần thành phố Moscow.

2. Tiểu thuyết “ Doctor Zhivago “

Trên cái nền của chiến tranh và sự hỗn loạn, Bác sĩ Zhivago là một câu chuyện tình yêu lãng mạn nhưng đầy đau khổ giữa bác sĩ Yury Zhivago và người y tá Lara Guishar.

Mồ côi cha mẹ từ nhỏ, Yuri được một gia đình người Anh nuôi dưỡng và trở thành bác sĩ, anh cưới Tonya – con gái của người đã cưu mang anh. Trong khi đó, Lara sống thời niên thiếu với mẹ, cô gặp phải một sự cố với gã quý tộc thô cằn – Komarovsky khi mới 17 tuổi. Sau này, cô kết hôn với Pasha và có một cô con gái.

Nhưng khi chiến tranh thế giới lần thứ nhất nổ ra, Yuri tòng quân với tư cách bác sĩ quân y. Pasha – chồng của Lara cũng nhập ngũ và bị mất tích. Lara tình nguyện làm y tá với hy vọng tìm kiếm tông tích chồng. Yuri gặp Lara lần đầu tiên khi anh vào thăm vợ tại trạm quân y nơi Lara làm việc. Một tình yêu ngang trái đã âm thầm này nở nhưng cả hai đều đã tự ngăn cản trái tim mình.

Tuy nhiên, chiến tranh bùng nổ khắp nơi, Yuri và Lara được bổ nhiệm công tác chung tại một nhà thương ở tỉnh nhỏ xa xôi. Yuri bị thôi thúc bởi những cảm tình cho Lara. Và rồi họ đã yêu nhau tha thiết. Nhưng khi kết thúc nhiệm vụ, họ chia tay và trở về với con đường riêng của mình.

Sau cuộc chiến, Yuri trở về chức vị bác sĩ cũ tại nhà thương ở Moskva. Vì cá tính lãng mạn chàng thường bị các đồng nghiệp bài bác là thiếu logic và tinh thần cách mạng. Giữa các cuộc xung đột chống chủ nghĩa Marx nổ ra, Yuri cùng gia đình dời về Urals – một vùng đất mới yên bình, tránh chiến tranh. Tại đây, Yuri và Lara vô tình gặp lại nhau sau bao xa cách và ngọn lửa tình yêu trong tim họ lại một lần nữa bùng cháy bất chấp mọi ràng buộc và mặc cảm tội lỗi. Nhưng rồi, cuộc tình của họ cũng lại thêm một lần bị chia cắt bởi chiến tranh…

Trong bối cảnh u ám hỗn loạn của chiến tranh, mỗi cuộc chia ly là một sự biến mất. Bởi thời đại nhiễu nhương này, ai rồi biết ngày mai của mình sẽ ra sao? Thế nhưng, vượt lên mọi khoảng cách, mọi ràng buộc và vô vàn bất an, Yuri Zhivago và Lara Guishar vẫn yêu nhau và có nhau bằng một tình yêu chân thành nhất, say đắm nhất dù là trong tận cùng tuyệt vọng.

Một Bài Thơ trong Tác Phẩm “Bác Sĩ Zhivago” của Boris Pasternak :

Meeting

The snow will bury roads
And houses to the roofs
If I go to stretch my legs
I see you at my door.

In a light fall coat, alone,
Without overshoes or hat,
You try to keep your calm,
Sucking your snow-wet lips

The tree and fences draw
Far back into the gloom.
You watch the street, alone
Within the falling snow.

Your scarf hangs wet with snow,
Your collar and your sleeves,
And stars of melted flakes
Gleam dewy in your hair.

A shining wisp of hair
Lights suddenly your face,
Your figure in the cold,
In that thin overcoat.

Flakes gleam beneath your lashes
And anguish in your eyes.
You were created whole,
A seamless shape of love.

It seems as if your image
Drawn fine with pointed steel
Is now in silver lines
Cut deep within my heart.

Forever there you live
In your true humility
It does not really matter
If the world is hard as stone.

I feel I am your double
Like you outside, in dark
I cannot draw the line
Dividing you from me.

For who are we, and whence,
If their idle talk alone
Lives long in aftertime
When we no longer live?

(Translated by Eugene M. Kayden)

Gặp Gỡ

Tuyết vùi chôn những lối mòn
Và rơi phủ trắng trên muôn mái nhà
Khi anh dạo bước chân qua
Thấy em bên cửa thướt tha bóng hồng.

Đơn côi manh áo thu phong
Chân trơ hài lạnh, đầu không mũ hàn,
Vẻ thản nhiên, dáng bình an
Đôi bờ môi nhấm tuyết tan ướt mềm.

Hàng cây bờ dậu im lìm
Xa, buồn, ảm đạm như chìm trong sương,
Em nhìn hiu quạnh phố phường
Bóng cô đơn giữa tuyết vương khắp trời.

Tuyết rơi làm ướt em tôi,
Ướt khăn, ướt áo, ướt người tôi thương,
Một trời hoa tuyết vấn vương
Long lanh tinh tú gieo sương mái đầu.

Tóc mây óng ánh tươi màu
Khuôn trăng xinh đẹp chợt đâu rạng ngời,
Dáng em vùng lạnh chơi vơi
Phong phanh áo khoác giữa trời giá băng.

Bờ mi tuyết đọng sáng ngần
Sáng thêm đôi mắt sầu dâng võ vàng.
Từ em sáng tạo vẹn toàn
Tình yêu hình tượng vô vàn tinh nguyên.

Dường như nếu bóng hình em
Vẽ bằng nét nhọn dễ chìm nét hoa
Thì giờ đây cũng khó nhòa
Khắc sâu nét bạc đậm đà tim anh.

Ấp e nơi đó mộng lành
Bóng em sống mãi, chân thành, khiêm cung,
Mặc cho trần thế mịt mùng
Khó khăn gian khổ chập chùng sá chi.

Trong anh tâm tưởng mãi ghi
Rằng hai ta chẳng cách ly bóng hình,
Anh đâu vạch được đường tình
Phân ranh đôi lứa chúng mình lìa xa.

Cội nguồn lai lịch chúng ta
Có chăng ai biết cũng là thế thôi,
Mai này còn mãi chuyện đời
Dù đôi ta hết rong chơi cõi trần.

(Tâm Minh Ngô Tằng Giao chuyển ngữ)

3. Bộ phim “ Doctor Zhivago “

Không chỉ nổi tiếng trong lịch sử văn học thế giới, Bác sĩ Zhivago còn được chuyển thể thành phim vào năm 1965 do David Lean làm đạo diễn và rất thành công.
Phim có bối cảnh những năm trước cách mạng tháng 10 Nga, khi cuộc chiến tranh thế giới đang xảy ra ác liệt và một cuộc cách mạng cũng đang bùng lên ở Nga. Bác sĩ – nhà thơ lãng mạn Zhivago – được tận mắt chứng kiến cuộc chiến tranh đẫm máu này. Là một trí thức có tâm hồn nghệ sĩ tiêu biểu cho truyền thống văn hóa và tính cách Nga, bác sĩ Zhivago (Omar Sharif) không thể chấp nhận cuộc cách mạng và không thấy ý nghĩa cuộc sống của chính mình trong đó. Phim cũng nói về mối tình của Zhivago, 1 bác sĩ đã có vợ con, với hồn thơ lai láng, và một cô y tá xinh đẹp lãng mạn mà ông gặp gỡ như một định mệnh oái oăm với những giằng co éo le tình cảm.

Phim trình bày theo lối kể chuyện xen kẽ nhau hai cảnh đời của Dr Zhivago và Lara cho đến khi hai người yêu nhau rồi xa nhau, với nhạc phim “Lara’s Theme” réo rắt làm nền, thiết tha trong tiếng đàn balalaika. Phim đã thành bất hủ trong nửa thế kỷ qua, đã khiến cho tên tuổi của nhà đạo diễn phim David Lean và tài tử Omar Sharif đi vào huyền thoại..

Phim Dr Zhivago nổi tiếng trong nhiều thập kỷ, xếp thứ 7 trong danh sách 100 bộ phim tình cảm lãng mạn hay nhất mọi thời đại và đứng thứ 8 trong danh sách các phim thành công nhất. Xếp hạng do Viện Điện ảnh Hoa Kỳ AFI bình chọn và được thông báo trong chương trình đặc biệt “100 năm của AFI… 100 nỗi đam mê”.

Diễn viên

Omar Sharif…. Bác sĩ Yuri Zhivago
Julie Christie…. Lara Antipova
Geraldine Chaplin…. Tonya Gromeko
Rod Steiger…. Viktor Komarovsky
Alec Guinness…. Tướng Yevgraf Zhivago
Tom Courtenay…. Pasha
Siobhan McKenna…. Anna
Ralph Richardson…. Alexander Gromeko
Rita Tushingham…. Cô gái
Jeffrey Rockland…. Sasha
Tarek Sharif…. Yuri (lúc 8 tuổi)
Bernard Kay…. Bolshevik
Klaus Kinski…. Kostoyed Amourski
Gérard Tichy…. Liberius

Giải thưởng

Phim giành được năm giải Oscar :

1. Chỉ đạo nghệ thuật, dàn dựng cảnh trí và màu sắc: John Box; Terence Marsh; Dario Simoni
2. Quay phim: Freddie Young
3. Thiết kế trang phục: Phyllis Dalton
4. Nhạc phim: Maurice Jarre
5. Kịch bản chuyển thể: Robert Bolt

Phim được đề cử năm giải Oscar khác :

1. Phim hay nhất
2. Đạo diễn xuất sắc nhất
3. Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất: Tom Courtenay
4. Biên tập xuất sắc nhất
5. Âm thanh xuất sắc nhất

Phim cũng giành được năm giải Quả cầu vàng :

1. Phim chính kịch hay nhất,
2. Đạo diễn phim chính kịch xuất sắc nhất
3. Nam diễn viên phim chính kịch xuất sắc nhất
4. Kịch bản xuất sắc nhất
5. Nhạc phim xuất sắc nhất.

Một vài phân cảnh trong phim ” Dr Zhivago” :

Kim Khánh sưu tầm & tổng hợp

(Nguồn : sites.google.com/cauchuyenvanhocnghethuat)