Exposure: Độ phơi sáng

Lộc ĐP – Dec 18, 2012

Mấy hôm nay thấy thiên hạ bàn tán nhiều về ISO, aperture, và shutter speed nhưng còn bận lắm chưa góp ý được, đúng ra là góp ý với T Mai thôi, còn mấy người khác đều rành hết rồi.

Để dễ hiểu trước tiên nên loại ra bớt một yếu tố, ISO.

Hồi còn chụp bằng phim, dứt khoát chỉ biết trung thành với một ISO 100. Năm khi mười họa mới mua một cuộn ASA 400 để chụp đám cưới trong nhà thờ, còn ASA 800 hoặc 1000 trở lên thì miễn bàn vì vừa mắc vừa dễ bịhột.

Rule of Thumb khi chụp ngoài nắng (dĩ nhiên với ASA 100) là ống kính mở ở khẩu độ (aperture) f/16 và tốc độ (shutter speed) ở 1/125 sec. Nhớ cái này làm căn bản để từ đó hiểu rộng ra.

Ví dụ dưới đây cho thấy các aperture f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/16… số càng lớn khẩu độ càng nhỏ. Từ khẩu độ này sang khẩuđộ khác số lượng ánh sáng bị giảm xuống phân nửa hoặc tăng gấp đôi tùy theođóng bớt hay mở rộng thêm.

Khi đổi khẩu độ từ f/5.6 sang f/8 tức ống kính đóng bớt lại một nửa số lượng ánh sáng, và ngược lại từ f/8 sang f/5.6 ánh sáng vào máyđược nhiều gấp đôi.

Về tốc độ cũng vậy, ví dụ shutter speed … 1sec, 1/2 sec, 1/4 sec, 1/8 sec, 1/16 sec, 1/32 sec, 1/64 sec, 1/125 sec, 1/250 sec, 1/500 sec, 1/1000 sec,… Nhìn vào đây ta cũng sẽ thấy ngay cái tương quan như ởaperture, mỗi cái có giá trị bằng nửa hoặc gấp đôi cái cạnh bên. Để làm rõ thêm, 1/125 sec có nghĩa là màn chắn phải đóng mở ở tốc độ nhanh bằng một phần 125 của một giây, như vậy đủ thấy nhanh chừng nào rồi.

Bây giờ lấy ví dụ từ 1/125 đổi sang 1/250, màn chắnđóng lại nhanh gấp đôi thời gian, tức máy tiếp nhận ánh sáng vào với số lượng ít hơn phân nửa. Trong khi ngược lại từ 1/250 sang 1/125 màn chắn đóng chậm bớt phân nửa thời gian, khiến ánh sáng nhận thêm được nhiều gấp đôi.

Khi đã rành với nguyên tắc của cả aperture với shutter speed rồi, mình có thể sáng tạo với combination của cả hai.

Trở lại với Rule of Thumb khi chụp ngoài nắng nói trên, f/16 at 1/125 sec, và nhắc lại ASA vẫn luôn luôn là 100. Bây giờ với ánh sáng này nhưng mình muốn chụp “contre soleil” tức ngược nắng. Nếu vẫn giữ Rule of Thumb f/16 at 1/125 sec này, mặt của người mẫu sẽ đen thủi đen thui, chưa kể là depth of field rất sâu, không thích hợp với chụp portrait. Để chụp chân dung ngược nắng mà không cần đèn, thường phải mở khẩu độ xuống còn 5.6 hoặc 4 lại còn tốt hơn nữa (nhắc lại, số càng nhỏ, khẩu độ càng to, depth of field càng ngắn).

Hãy chọn f/5.6 trong ví dụ này. Nào tính nhẩm xem, từf/16 xuống 5.6, ta đi qua ba nấc: f/11, f/8, rồi f/5.6 như vậy máy sẽ nhận vào thêm lượng ánh sáng nhiều gấp ba lần. Để cân bằng lại, chỉ còn cách là điều chỉnh bên tốc độ máy để cho ánh sáng vào ít gấp ba lần là huề, đúng không? Vậy thìđang ở 1/125, ta tăng lên ba nấc: 1/250, 1/500, 1/1000.

Kết quả ta sẽ có ánh sáng ở f/16 at 1/125 sec cũng giống như f/5.6 at 1/1000 sec nhưng effect hoàn toàn khác với trước, less depth of field, và mặt người mẫu không còn là ma-rốc ken nữa mà vẫn là bạch diện mỹ nhân như thường.

Gắng nhuần nhuyễn với những combination giữa aperture với shutter speed này rồi, sau này thay đổi trị số của ASA, ta sẽ có thêm nhiều combination mới phong phú và sáng tạo hơn.

Chúc mọi người, đặc biệt là TMai có chút căn bản để tìm tòi thêm qua sách vở hoặc Internet. Be Happy,

Loc DP